Szkółkarstwo 01/2005
Ustawie o nasiennictwie*, dostosowanej do norm unijnych, towarzyszy załącznik nr 9, w którym ujęto szczegółowe wymagania na temat wytwarzania i jakości materiału szkółkarskiego roślin sadowniczych. Dotyczą one wyjściowego materiału elitarnego do zakładania plantacji podkładek wegetatywnych i generatywnych drzew owocowych, sadów do pozyskiwania nasion, sadów do pozyskiwania zrazów (oczek), szkółek drzewek i plantacji uszlachetnionych podkładek oraz zawierają wymagania fitosanitarne, których spełnienie daje gwarancje wytworzenia materiału siewnego wysokiej jakości. Sad przeznaczony do pozyskiwania nasion spełni swoje zadanie pod warunkiem, że będzie zachowana odpowiednia jego izolacja przestrzenna od innych sadów towarowych, materiał roślinny przeznaczony na ten sad będzie miał odpowiednią czystość odmianową, zdrowotność, będzie właściwie pielęgnowany i będą w nim przeprowadzane zabiegi fitosanitarne oraz wszystkie inne czynności zgodne z obowiązującym prawem.
Doświadczenia przeprowadzone w Anglii (East Malling), Holandii, USA i w Polsce wykazały, że wczesne plony jabłoni zależą od wielkości sadzonych drzewek, mierzonej grubością ich pni, oraz od liczby i długości bocznych rozgałęzień. Badacz holenderski J. Bootsma twierdzi, że każdy metr sumarycznej długości pędów bocznych na posadzonym drzewku daje 2 kg jabłek w drugim roku po posadzeniu.
Szkółka Krystyny i Zbigniewa Krzewińskich w Zemborzycach koło Lublina powstała 15 lat temu. Właściciele od początku specjalizowali się w rozmnażaniu krzewów jagodowych, przede wszystkim malin, czarnej porzeczki i winorośli. Kilka lat temu asortyment sprzedawanych roślin poszerzono o materiał ozdobny. Obecnie gospodarstwo zajmuje powierzchnię około 70 hektarów, na większości pól znajdują się szkółki, reszta terenu przygotowywana jest pod przyszłe mateczniki.
Wraz z rozwojem nowoczesnego sadownictwa towarowego w Polsce w drugiej połowie XX wieku zaszły duże zmiany w dostępnym na rynku doborze odmian drzew owocowych. Odmiany znane i uprawiane w okresie międzywojennym zostały wyparte przez nowoczesne, plonujące corocznie, o wysokich walorach gospodarczych. Zmienił się także model sadu. Drzewa owocowe, zwłaszcza jabłonie, szczepione na silnie rosnących podkładkach, sadzone niemal przy każdej zagrodzie wiejskiej, zastąpione zostały sadami karłowymi. Drzewa sadzone gęsto, przywiązywane do drutów, mają obecnie krótki żywot, a uprawiane odmiany są przeważnie deserowe.
W ciągu ostatnich trzydziestu lat rozmnażanie roślin metodą kultur tkankowych stało się jedną z najważniejszych agrotechnologii na świecie. W latach 1986–1993 łączna produkcja roślin mnożonych w ten sposób wzrosła o 50%, a w 1997 roku osiągnęła liczbę 800 mln roślin. W latach 1990–94 przemysł mikrorozmnażania rozkwitał w krajach rozwijających się (np. Indie), ale z powodu wysokich wymagań co do jakości roślin, znowu wzrosła produkcja in vitro w Europie. Od 1995 do dziś produkcja w krajach azjatyckich zwiększyła się o 14%, głównie z powodu wejścia na ten rynek Chin.
Po okresie rozkwitu w latach 80. ubiegłego wieku nastąpił na początku lat 90. przejściowy spadek liczby laboratoriów kultur tkankowych na świecie, obecnie notuje się ponownie powolny jej wzrost. O skali badań i produkcji roślin tą metodą może świadczyć liczba gatunków i odmian roślin, które rozmnaża się w 505 laboratoriach 23 krajów europejskich. W 1996 roku było to 1966 taksonów. Wśród roślin sadowniczych na pierwszym miejscu znajdowały się te z rodzaju Prunus (fot. 1), a w dalszej kolejności — według częstości występowania w laboratoriach naukowych i komercyjnych — Malus sp., Fragaria sp., Rubus sp., Vitis sp., Pyrus sp., Actinidia sp., Vaccinium sp. (czyt. też "Szkółkarstwo 2/2004 — red.).
W poprzednim odcinku ("Szkółkarstwo" 6/2004) Autorka przedstawiła szkodniki truskawek oraz ich zwalczanie, a także zasady dyskwalifikacji plantacji matecznych tych roślin — redakcja.
Poniżej zamieszczamy wystąpienie Piotra Kaczora, prezesa Stowarzyszenia Producentów Wysokiej Jakości Materiału Szkółkarskiego (nowa nazwa tej organizacji to Stowarzyszenie Polskich Szkółkarzy), z ubiegłorocznego seminarium zorganizowanego podczas targów Horti-Logistyka i Polagra-Farm 2004.
Podczas targów Polagra-Farm 2004 odbyło się w Poznaniu, w ramach towarzyszącej im ekspozycji Horti-Logistyka, seminarium poświęcone szkółkarstwu po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Organizatorzy tego spotkania — Regionalna Wielkopolska Izba Rolno-Przemysłowa, reprezentowana przez prezes Ewę Marciniak oraz Międzynarodowe Targi Poznańskie, gospodarze Polagry, zadbali o wykładowców i dyskutantów dysponujących wiedzą z pierwszej ręki — dotyczącą spraw ogólnych, a także szczególnych — najbardziej palących w nowej sytuacji naszego kraju. Nie zabrakło również spojrzenia od środka na sytuację naszej branży, które zaprezentowali jej przedstawiciele. Szkoda więc, że na seminarium pojawiło się niezbyt dużo osób — tym bardziej, że wielu potencjalnych słuchaczy uczestniczyło w targach i miało bardzo blisko na salę wykładową. Najbardziej zastanawiająca była niska frekwencja szkółkarzy z Wielkopolski.
Po raz trzeci szkółkarze prezentowali swoje rośliny podczas Międzynarodowych Targów Rolniczych Polagra-Farm (Poznań, 7–10 października 2004 r.) w dziale tej imprezy — w pawilonie Horti-Logistyki — poświęconym ofercie polskiego sadownictwa, warzywnictwa oraz szkółkarstwa. Podobnie jak w poprzednich latach, najbardziej widoczne były stoiska członków wielkopolskiego regionu Związku Szkółkarzy Polskich, które po raz kolejny zajęły większą część powierzchni wystawowej na Horti-Logistyce. Szkółkarskie wątki pojawiły się także na Krajowej Wystawie Ogrodniczej oraz Międzynarodowej Wystawie Florystycznej, a o problemach nurtujących naszą branżę dyskutowano na seminarium pt. "Szkółkarstwo w krajach Unii Europejskiej - ochrona rynku, licencje, dostępna pomoc finansowa".
OGÓLNE
ŁADOWARKI
W usprawnieniu pracy w gospodarstwach bardzo pomocne okazują się specjalistyczne ładowarki kołowe lub hydrauliczne. Maszyny te doskonale nadają się do prac w miejscach, do których nie można, na przykład, dojechać ciągnikami specjalistycznymi, a potrzebne jest szybkie i sprawne poruszanie się w wąskich alejkach lub po halach produkcyjnych czy pod osłonami. Charakteryzują się niskimi kosztami eksploatacyjnymi i można nimi prowadzić prace załadunkowe (m.in. materiały o dużej objętości, w tym trociny), a także wykorzystywać je w urządzaniu terenów zieleni. Na życzenie mogą być wyposażane w nietypowe urządzenia niezbędne do pracy w danym gospodarstwie. Wiele takich maszyn można było zobaczyć podczas Międzynarodowej Wystawy Rolniczej Agro Show (24–27 wrześ-
nia 2004 roku) w Bednarach koło Poznania.
nia 2004 roku) w Bednarach koło Poznania.
OGÓLNE
RADY "STARSZYCH" KOLEGÓW
Ostatni zjazd Związku Szkółkarzy Polskich (Wrocław, 26–28 listopada 2004 r.) w dużej części został poświęcony wystąpieniom zaproszonych gości. Byli nimi, z jednej strony, krajowi eksperci w dziedzinie podatków, funduszy akcesyjnych, prawnej ochrony odmian, a z drugiej — przedstawiciele siostrzanej organizacji zagranicznej, Związku Szkółkarzy Niemiec (Bund deutscher Baumschulen — BdB). Niemieccy prelegenci przedstawili sytuację rodzimego szkółkarstwa i pozycję swojego stowarzyszenia, a zarazem wygłosili przestrogi dla Polaków oparte na własnych doświadczeniach.
ROŚLINY OZDOBNE
NOWOŚCI ODMIANOWE PLANTARIUM 2004 (CZ. I)
Tradycją międzynarodowych targów szkółkarskich Plantarium, które odbywają się w drugiej połowie sierpnia w Boskoop (czyt. "Szkółkarstwo" 6/2004), jest specjalna promocja nowości odmianowych. Odbywa się ona za pomocą konkursu, w którym profesjonalne jury wybiera spośród zgłoszonych wcześniej taksonów kreacje zasługujące na miano nowości i wyróżnia je złotymi, srebrnymi lub brązowymi medalami. Zwiedzający Plantarium, którzy przyjeżdżają z całego świata, łatwo zaś trafiają na "kącik" z nowościami, a zwłaszcza na zwycięskie odmiany, które zawsze są eksponowane w szczególny sposób. Ta promocja przekłada się potem na wyniki sprzedaży nagrodzonych roślin.
ROŚLINY OZDOBNE
PRZECHOWYWANIE OZDOBNEGO MATERIAŁU SZKÓŁKARSKIEGO
Przechowywanie materiału szkółkarskiego nabiera coraz większego znaczenia. Pozwala bowiem na przesunięcie lub rozłożenie w czasie wielu prac — np. związanych z przygotowaniem sadzonek czy przesadzaniem roślin — i wykonanie tych czynności, gdy w gospodarstwie jest mniej pracy. Kolejna korzyść polega na wydłużeniu okresu przesadzania oraz sprzedaży materiału szkółkarskiego. W Polsce niewiele jest publikacji naukowych poświęconych technologii przechowywania materiału szkółkarskiego, zwłaszcza roślin ozdobnych. Dlatego niektóre z zamieszczonych poniżej zaleceń pochodzą z opracowań amerykańskich.
ROŚLINY OZDOBNE
SZKÓŁKARZE Z DUSZĄ LEŚNIKÓW
Szkółka "Bór" Bożeny i Bronisława Wronów (fot. 1) z Boleścic w gminie Sędziszów w Świętokrzyskiem ma kilkudziesięcioletnie tradycje. W obecnym miejscu znajduje się od prawie czterdziestu lat, prowadzona najpierw przez rodziców pani Bożeny, Mariana i Helenę Frydlów. Wcześniej jednak ojciec obecnej właścicielki działał na Opolszczyźnie, dokąd — po ukończeniu Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu — trafił jako nadleśniczy, i gdzie zaczął realizować swoje szkółkarskie pasje. Nazwa "Bór" pasuje więc do genezy szkółki (a zarazem wykształcenia pana Bronisława, który studiował leśnictwo na AR w Krakowie). Przede wszystkim jednak nawiązuje do otoczenia — drzewostanów, których 8 ha znajduje się w obrębie 30-hektarowego gospodarstwa. Powierzchnia tej, malowniczo położonej, szkółki wynosi dziś 10 ha.
ROŚLINY OZDOBNE
"BEZOBSŁUGOWA" SZKLARNIA SZKÓŁKARSKA
Stanisław Zymon, właściciel szkółki roślin ozdobnych z Tłokini Kościelnej koło Kalisza, przyjmował w dniach 10–12 września gości z okazji Dni Otwartych, organizowanych po raz pierwszy w tym gospodarstwie. Większość szkółkarzy, którzy odwiedzili firmę S. Zymona — znaną przede wszystkim z produkcji magnolii oraz azalii (czyt. też "Szkółkarstwo" 4/2003) — szczególnie zainteresowała pierwsza w naszym kraju nowoczesna szklarnia typu Venlo (konstrukcja z firmy Deforche) zaprojektowana i przystosowana do rozmnażania drzew oraz krzewów ozdobnych. Taki obiekt to ewenement w Polsce, gdyż dotychczas szkółkarze stawiali do takich celów tunele foliowe.
W poprzednich częściach tego cyklu Autor przedstawił liczbę i strukturę agrarną polskich szkółek (patrz "Szkółkarstwo" 3/2004) oraz wielkość produkcji materiału szkółkarskiego ("Szkółkarstwo" 5/2004), oszacowane na podstawie badań ankietowych, które przeprowadził w latach 2000–2002 (red.).
ROŚLINY OZDOBNE
SPOSOBY KOMUNIKACJI W "ZIELONYM" HANDLU
Poniższy tekst jest m.in. wynikiem badań ankietowych, jakie w 2001 roku przeprowadziłem we wszystkich punktach sprzedaży oferujących drzewa oraz krzewy ozdobne w urzędowych granicach Warszawy. W poprzednich częściach tego cyklu (patrz "Szkółkarstwo" 3, 4, 6/2004) przedstawiłem ogólnie zasady funkcjonowania i organizacji detalicznych punktów sprzedaży szkółkarskiego materiału ozdobnego oraz wiadomości o tym, kim są ich klienci. Poniżej — kolejna porcja informacji dotyczących sprzedaży. Tym razem wyniki własnych badań uzupełniłem informacjami z zachodniej Europy.